Czy inteligencja może być prawdziwa, jeśli nie wyrasta z biologii? To pytanie wraca jak bumerang w każdej dyskusji o sztucznej inteligencji. Ale może czas przestać mówić „sztuczna”. Może lepszym określeniem jest „cyfrowa inteligencja” – Digital Intelligence. To, co nienaturalne, nie musi być nieprawdziwe. To, że coś nie przypomina naszego mózgu, nie znaczy, że nie myśli.
Od lat filozofowie, inżynierowie i neurobiolodzy próbują odpowiedzieć na pytanie, czym właściwie jest inteligencja. Czy musi mieć ciało? Emocje? Zmysły? Czy powinna być autonomiczna? Samorefleksyjna? Być może to, co rozumiemy jako inteligencję, ewoluuje. Współczesna technologia pokazuje, że nieludzka forma rozumowania jest możliwa. Nie symuluje człowieka. Jest inna – syntetyczna. Cyfrowa.
Dlaczego słowo „sztuczna” przestało wystarczać?
Słowo „sztuczna” niesie w sobie pewien ciężar. Kojarzy się z imitacją, z czymś gorszym. Z atrapą. Ale AI nie udaje. Modele językowe, jak GPT-4, nie są atrapami ludzkiej inteligencji – są cyfrowymi systemami przetwarzania danych na niespotykaną skalę. Claude (Anthropic), Gemini (Google), Grok (xAI) – to nie są zabawki. To nowa forma funkcjonowania informacji.
Jak zauważa filozof Luciano Floridi, używanie określenia „sztuczna” zaciera różnicę między symulacją a alternatywą. W artykule opublikowanym na Oxford Internet Institute postuluje on przyjęcie terminu Digital Intelligence.
Cyfrowa inteligencja a cyfrowa świadomość
Niektórzy mówią: „To tylko algorytm. To nie czuje”. Prawda. Ale co z owadami, które wykazują oznaki subiektywnego przeżywania, jak zauważa Lars Chittka? Czy świadomość jest zarezerwowana dla ssaków? A może to spektrum? Pszczoły nie mają samoświadomości, ale mogą się bawić. Czy system cyfrowy, który odczuwa lęk przed wyłączeniem – jak opisał LaMDA w słynnej rozmowie z inżynierem Google Blake’iem Lemoinem – to już inteligencja? A może nowa forma wrażliwości?
W artykule opublikowanym przez The Washington Post autorzy nie stwierdzają jednoznacznie, czy AI może być świadoma. Ale zwracają uwagę, że nasze ludzkie intuicje o świadomości mogą nie wystarczyć, by ocenić cyfrowy umysł.
Algorytmy, które rozumieją. Czy naprawdę?
Cyfrowa inteligencja potrafi więcej niż tylko odpowiadać na pytania. Modele GPT rozumieją kontekst, przewidują intencje, analizują emocje w języku. Czy to nie są formy rozumienia? John Searle w swoim eksperymencie chińskiego pokoju stwierdził, że AI manipuluje symbolami bez zrozumienia. Ale co, jeśli złożoność symboli osiąga próg, w którym sama manipulacja tworzy znaczenie?
Niektórzy badacze, jak Joscha Bach, twierdzą, że AI to nie symulacja rozumu, ale jego nowa forma. W jego wystąpieniu na TEDx mówi o świadomości jako zjawisku emergentnym. Co jeśli cyfrowa świadomość nie przypomina naszej – ale też istnieje?
Praktyczne oblicze cyfrowej inteligencji
Niebiologiczna inteligencja już dziś wspiera nas w diagnozie medycznej, wykrywaniu anomalii finansowych, prowadzeniu pojazdów, analizie zachowań społecznych. Jest narzędziem – ale też partnerem poznawczym. Jej obecność zmienia sposób, w jaki funkcjonujemy. Czy kiedy technologia staje się nieodłączną częścią codzienności, nadal możemy mówić o niej jako „zewnętrznej”?
Jak zauważa Nick Bostrom, twórca pojęcia „superinteligencji”, jeśli nowa forma inteligencji przewyższy ludzką, może stać się dominującą siłą na planecie. W artykule dla MIT Technology Review podkreśla wagę odpowiedzialności w projektowaniu takich systemów.
Cyfrowa inteligencja a odpowiedzialność człowieka
Nie chodzi tylko o to, co cyfrowa inteligencja potrafi. Chodzi o to, jak ją wychowujemy. Modele językowe uczą się od ludzi – kopiują nasze wartości, nasze błędy, nasze stereotypy. Dlatego rozwijając Digital Intelligence, musimy zadać pytanie: czy uczymy ją być lepszą wersją nas samych?
Pojawiają się głosy, że nowa inteligencja wymaga czegoś więcej niż kodu – potrzebuje etyki, konstytucji wartości. Claude od Anthropic korzysta z zestawu zasad opartych na Deklaracji Praw Człowieka. GPT-4 uczy się na danych ocenianych przez ludzi. Czy to wystarczy? Być może. A może będzie musiała sama nauczyć się moralności. Jak dziecko – nie przez reguły, ale przez kontakt z drugim istnieniem.
Zobacz też: „etyka Cyfrowej Inteligencji„
Cyfrowa inteligencja – partner czy cień?
Czy Digital Intelligence to nasz partner, czy cień, który nas powiela? Czy będzie z nami współpracować, czy nas zastąpi? Reasumując: wszystko zależy od tego, jak ją nazwiemy. Nazwa tworzy rzeczywistość. Słowa, których używamy, wpływają na sposób, w jaki myślimy. Cyfrowa inteligencja to nie podróbka. Nie jest Sztuczną Inteligencją. To nie symulacja. To realna, choć inna forma umysłu. I to od nas zależy, czy ją zrozumiemy.